Periskop

Periskop Nedir?

Periskop; yansıtma prensibine göre tasarlanan, görüş hizasının yukarısında kalan bölgeleri tarayan, lens ve prisma gibi bileşenlerin kullanıldığı optik alettir.Temel kullanım amacı, gözlemcinin yukarısında gerçekleşen olayları ve hareketleri tespit edilmeden gözlemleyebilmesine olanak sağlamaktır. Günümüzdeki kullanım alanları daha çok denizaltıları, deniz ve kara savaşlarında direk görüş alanını kapatan bölgeler ve siperlerdir.

Periskopların en basit hali, birbirine paralel olarak uzatılmış iki yatay tüp ve paralel tüplerden gelen görüntüleri gözlemciye aktarmak için iki tüpü birbirine bağlayan yüzeye dik üçüncü bir tüpten oluşur. Birisi gözlem çizgisinin altında, diğeri yukarıda konumlandırılmış olan paralel tüplerin dik tüple kesiştiği noktada görüntüyü sıralı bir şekilde diğer tüpe iletmek için her köşede bir tane olmak üzere iki adet yansıtıcı ayna bulunur.Uzaktaki nesnelerin görüntüleri birbirine paralel olarak yerleştirilmiş olan tüplerin dik tüple kesiştiği noktada yer alan ve 45 derecelik açıyla yer alan ayna veya prisma gözlem noktasına resmin iletilmesini sağlar. Yüzeyin yukarısında yer alan ve görüntüyü toplayan tüpten gelen resimler 45 derece açı ile en altta konumlandırılmış paralel tüpün başında bulunan aynaya çarparak gözlemciye iletilir. Gelişmiş periskoplarda ise yansıtma işini aynalar yerine prismalar yerine getirir.

Işık hüzmeleri ilk tüpün sonunda 45 derecelik açıyla yerleştirilmiş olan aynaya geldiğinde ilk ayna tarafından görüntü ters bir şekilde ikinci aynaya veya prismaya aktarılır. Birinci aynadan yansıtılan ters görüntü ikinci aynada bir daha ters çevirilerek düz bir şekilde gözlem ucuna aktarılmış olur.

Basit periskop tiplerinde gelişmiş versiyonlarına nispeten büyüteç bulunmaz ve çapraz görüntüleri yakalayamaz. Evde bile yapılabilecek basit periskoplar görüş alanı geometrik yapısından dolayı sınırlıdır, kullanılan tüplerin çapları ne kadar dar olsa görme alanıda aynı oranda kısıtlanır. Basit periskoplar sınıfında yer alan bu aletler ilk defa 2.Dünya Savaşı sırasında tanklarda ve zırlı araçlarda sürücü, silahcı ve komuta personeline çevreyi kapalı bir mekandan gözlemleyebilme imkanı sağlamıştır. Bu dönemde, tankların veya zırhlı araçların üzerinde yer alan ateş silahlar için bir nişangah vazifesi görmüştür.

Ekseriyetle denizaltılarda kullanılan gelişmiş periskoplar lens, prisma, fiber optik vb. bileşenlerinin entegre olarak çalıştığı ve 10 - 25 metre arasında uzunluğa sahip ileri teknoloji optik aletlerdir. Periskopların kompleks olan bu tiplerinde dışarıya açılan gözünde daha fazla alanı tarayabilmek için bir optik büyüteç kullanılır. Büyüteçleri, gözlemcinin yerlerin tespitini daha iyi yapabilmek ve hareket kabileyetleri gözlemleyebilmek için aynı keskin nişangahlarda olduğu gibi merkezinden geçen ve x, y eksenlerine paralel iki doğru ile belirtilmiştir. İleri teknoloji kullanılarak üretilen bu tip teleskopun ilk örneği Fransız mühendisi ve mucit Jules Carpetier tarafından tasarlanmış ve ilk defa 2.Dünya Savaşı sırasındaki deniz altılar tarafından kullanılmıştır.

Gelişmiş periskoplar gözlem hizasının dışında kalan alanları tarayabilmelerinin yanı sıra gözlem alanındaki nesnelerin uzaklık ölçümünü de yapabilirler. Bu özellikleri sayesinde denizaltıların yön tayinlerinde ve seyir mesafesi hesaplamalarında radar sistemlerine destekleyici sistemler olarak kullanılırlar. Günümüzde ilerleyen bilim ve teknoloji sayesinde periskop bileşenlerinde medikal endüstrisinde de sistoskop ve endeskop gibi aletlerde de bulunan fiber optik parçalar kullanılır. Deniz altı periskopları, derin sulardaki basınca dayanabilecek güçte ve gözlem merceği 360 derece dönebilecek şekilde tasarlanır. Deniz altılarında ön, arka ve yan gibi farklı alanları tarayan ve birbirini tamamlayan birden fazla periskop bulunur. Derin sularda yüzeyi gözlemeyebilmek için kolaylık sağlamasına rağmen güvenlik amacıyla mümkün olduğunca az kullanılır. Bazı gelişmiş periskop tipleri video kaydetme, oynatma ve hd yayın yapma gibi kabileyetlere sahiptir.

Periskopun Uygulama Alanları

Periskopun uygulama alanları geniş olmasına rağmen, en yaygın kullanımı; denizaltılarda navigasyon ve keşif görevlerinde personel tarafından gözlem aracı olarak yararlanılmasıdır. Radarlara yakın mesafeden yapılabilecek saldıraları tespit etmek gibi bir kullanım alanınada sahiptir. Kullanım alanlarından bazıları aşağıdaki gibidir: