Vietnam Savaşı

Vietnam Savaşı Nedir ?

Vietnam Savaşı, 1955-1975 arasında Doğu Bloğu yanlısı Komünist Kuzey Vietnam ve destekçileri ile Batı Bloğu yanlısı Kapitalist Güney Vietnam ve destekçileri arasında yaşanan bir çatışmadır. Vietnam dışında Kamboçya ve Laos'a da sıçradığı için İkinci Çinhindi Savaşı olarak da bilinir.

1946-1954 Birinci Çinhindi Savaşı ve 1954 Cenevre Konferansı

Vietnam, Kamboçya ve Laos ile birlikte İkinci Dünya Savaşı sırasındaki Japon işgaline kadar Güneydoğu Asya'daki Fransız Hindiçini'nin bir parçasıydı. Vietnam'da 1941'de Japonlara karşı savaşmak üzere Ho Chi Minh önderliğinde ve ABD tarafından da desteklenen Viet Minh (Vietnam Bağımsızlık Ligi) isimli silahlı milliyetçi bir örgüt kuruldu.

Japonları yenilgiye uğratan Ho Chi Minh, 2 Eylül 1945'te 500.000 kişilik büyük bir kalabalığın önünde Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti. Bu sırada Japonları silahsızlandırmak amacıyla Güney Vietnam'a giren İngiliz birlikleri ise bölgenin yeniden Fransızların eline geçmesini sağladı. Bunun üzerine 1946 Aralık'ında, Fransızlar ve destekçisi İmparator Bao Dai'ye bağlı Güney Vietnamlıların oluşturduğu Vietnam Ulusal Ordusu ile Kuzey Vietnamlıların oluşturduğu Vietnam Halk Ordusu ve Viet Minh kuvvetleri arasında Birinci Çinhindi Savaşı başladı. Yaklaşık 7,5 yıl süren savaş 1954 Mayıs'ında Fransızlar ve Güney'deki destekçilerinin yenilgisiyle sona erdi.

Vietnam bağımsızlık hareketinin lideri ve Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk başkanı olan Ho Şi Minh (1890-1969).

Çatışmalar devam ederken "Vietnam Sorunu"na kalıcı bir çözüm bulmak amacıyla 26 Nisan 1954'te İsviçre'nin Cenevre kentinde bir konferans toplandı. Konferans 20 Temmuz'da Vietnam'ı, Sovyetler Birliği ve Çin yanlısı Komünist Kuzey ile ABD ve Batı yanlısı Kapitalist Güney olarak ikiye bölen bir karar aldı. Ancak bölünme kararı geçiciydi. Kuzey bölgesi Komünist Viet Minh tarafından, güney bölgesi ise ABD yanlısı Vietnam Devleti ve eski imparator Bao Dai tarafından yönetilecekti. Birleşik bir Vietnam devleti ve ortak bir hükûmetin kurulabilmesi için 1956 Temmuz'una kadar iki bölgede de genel seçimler yapılacaktı. Ayrıca iki taraf arasındaki serbest geçişler için 17. parelel boyunca uzanan sınır 300 gün boyunca açık tutulacaktı. "Özgürlüğe Geçiş" adı verilen bu operasyon sırasında yaklaşık 850.000 ve çoğunluğa Katolik Hıristiyan olan Kuzey Vietnamlı zulüm görmekten korkarak Kuzey'den Güney'e göç ederken, 45.000 kadar Güney Vietnamlı'da tersi yönde hareket ederek Kuzey'e göç etti.

1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri Bilgi Ajansı (USIA) tarafından hazırlanan, Kuzey Vietnamlıları Güney'e göç etmeye çağıran siyasi propaganda posteri.

Savaş Başlıyor

1954'te Güney Vietnam'da koyu bir katolik hristiyan olan Ngo Dinh Diem başkanlığında ABD yanlısı bir hükûmet kuruldu. Diem, 1955 Ekim'inde yapılan düzmece bir referandumla İmparator Bao Dai'yi tahtından indirerek kendisini de yeni kurulan Vietnam Cumhuriyeti'nin devlet başkanı ilan ettirdi.

Vietnam’ın 1954 yılında, Sovyetler Birliği ve Çin yanlısı Komünist Kuzey ve Amerika Birleşik Devletleri ve Batı yanlısı Liberal Güney olarak ikiye ayrılması da ülkedeki çatışmaları sona erdirmeye yetmedi. Temmuz 1955'te Vietnam Cumhuriyeti Devleti başbakanı Diem, Komünistlerin kontrolü altındaki topraklarda mevcut koşullar altında özgür seçimlerin yapılmasının imkansız olduğunu savunarak Güney Vietnam'ın, ülkeyi birleştirmek için yapılacak olan seçimlere katılmayacağını duyurdu. Güney'in Cenevre Konferansı'nda ön görülen genel seçimlere bir türlü yanaşmaması üzerine Ho Şi Minh önderliğindeki Kuzey 1959 yılında bir "Halk Savaşı" başlatılması için güneydeki halkı Diem Rejimi'ne karşı ayaklanmaya çağırdı.

Vietkong'un Kuruluşu

Vietkong veya tam adıyla Güney Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi, Kuzeyliler tarafından Güney'deki yönetimi çökertmek amacıyla 20 Aralık 1960'da Güney Vietnam'ın Tay Ninh Eyaletine bağlı Tan Lap köyünde kurulmuş olan silahlı komünist bir devrimci örgüttür. 1955-1975 arasındaki İkinci Çinhindi veya daha yaygın olarak bilinen adıyla Vietnam Savaşı sırasında ABD ve Güney Vietnam birliklerinin yenilgiye uğratılmasında ve Kuzey ile Güney'in birleşmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.

1963 Darbesi

1963'te Güney Vietnam nüfusunun yaklaşık % 70 ile 90'nın Budistlerden oluştuğu tahmin edilmekteydi. Diem'in, Budistlere karşı uygulamış olduğu ayrımcılık ve baskı politikaları 1963'de büyük bir siyasi ve dini krize neden oldu. 8 Mayıs'ta Hue kentinde Budist bayrağının yasaklanmasını protesto eden dokuz masum sivilin öldürülmesiyle kriz doruk noktasına ulaştı. Altı aylık bir gerilimin ve rejime karşı artan muhalefetin ardından 1 Kasım 1963'te Vietnam Cumhuriyeti Ordusu tarafından gerçekleştirilen bir askeri darbe ile Diem hükûmeti hızlıca devrildi. Kaçmaya çalışan Diem'in 2 Kasım'ta yakalanıp öldürülmesiyle kriz sona erdi.

Ngo Dinh Diem, 1963 Darbesi sırasında kaçmaya çalışırken yakalandı ve daha sonra da öldürüldü.

ABD Savaşa Giriyor

ABD ilk başlarda Vietnam’daki olaylara hiç karışmadı ve uzun süre uzaktan seyretmeyi uygun gördü. Ancak "Komünizm Tehlikesi"nin giderek büyümesi ve Vietkong gerillalarının Güney'deki faaliyetlerini arttırması üzerine, 1961'den itibaren Güney'deki yönetimi desteklemek amacıyla bölgeye askerî danışmanlar ve ekipmanlar göndermeye başladı. ABD yönetimi, Vietnam'ın tamamen komünistlerin kontrolü altına girmesi halinde, bu durumun adeta bir domino taşı etkisi yaratacağını ve zamanla tüm Güneydoğu Asya ülkelerinde komünist yönetimlerin iktidarı ele geçireceğini düşünüyordu. Ancak ABD'nin bu öngörüsü hiçbir zaman gerçekleşmedi. 1965 yılında Tonkin Körfezi’nde seyreden bir Amerikan savaş gemisine Kuzey Vietnam devriye botları tarafından ateş açıldığını ileri süren Birleşik Devletler hükûmeti kısa süre sonra bölgeye çok sayıda savaş uçağı göndererek Kuzey’i yoğun şekilde bombalamaya başladı. Bu gelişmelerden sonra Güney Vietnam’daki milliyetçi ve komünist Vietkong gerillaları ile Kuzey Vietnamlılar askeri güçlerini birleştirerek Amerikalılara ve Güney Vietnam rejimine karşı birlikte mücadele etmeye karar verdiler.

30-31 Ocak 1968 Tet Saldırısı

Kuzey ve Güney önemli bayram ve tatillerde silahların susması ve ateşkes yapılması konusunda daha önceden anlaşmış oldukları halde, Kuzey Vietnam ve Vietkong buna uymayarak 1968’in 30 Ocak'ını 31 Ocak'a bağlayan gece yeni yıl kutlamalarının yapıldığı Tet bayramı sırasında Güney'in tüm önemli kentlerine geniş çaplı sürpriz bir saldırı başlattı. 80.000'den fazla Kuzey Vietnam ve Vietkong askeri, 44 eyalet başkentinden 36'sı, altı özerk şehirden 5'i, 245 ilçe kasabasından 72'si ve güney başkenti Saygon da dahil olmak üzere 100'den fazla yerleşim yerine aynı anda saldırdı. Hatta bazı Vietkong askerleri Saygon’daki ABD elçilik binasının arazisine kadar girmeyi başardılar. Ancak ana binaya giremediler. Kuzey Vietnamlı yöneticiler saldırıyı, Güney Vietnam rejiminin çökmesine yol açacak bir halk ayaklanmasını tetikleyeceği inancıyla başlatmışlardı. Müttefikler, İlk saldırı dalgasının yarattığı şok ile birkaç şehrin kontrolünü geçici olarak kaybettilersede hızla yeniden toparlanarak karşı saldırıya geçip Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerine ağır kayıplar verdirdiler. Kuzey'in beklediği halk ayaklanması asla gerçekleşmedi ve Kuzey Vietnam ve Vietkong güçleri birkaç gün içerisinde püskürtüldüler. Tet Saldırısı sırasında yaşanan çatışmalarda Kuzey Vietnam ordusu ile destekçisi Güneyli Vietkong gerillalarından yaklaşık 17 bin kişi ölürken 20 bin kişi de yaralandı. Hue'deki çatışmalar bir ay kadar daha devam ettikten sonra şehrin yıkılması ve şehirdeki Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerinin yok edilmesiyle sonuçlandı. Komünistler Hue'yi ellerinde tuttukları dönemde Güney Vietnam yanlısı olduğunu düşündükleri 2.800 ile 6000 arasındaki kişiyi katlettiler. Tet Saldırısı, komünistler için askeri açıdan tam bir fiyaskoydu. Ancak Amerikan kamuoyundaki etkisi büyük oldu. Medyada geniş şekilde yer bulan saldırı, savaşın vahşetini tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyordu.

Savaşın Sonu

ABD, Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerine karşı savaşmak üzere Güney Vietnam’a 1965 yılından 1973 yılına kadar yüz binlerce asker gönderdi ise de savaş 1975 Nisan'ında Saygon'un düşmesi ile birlikte Kuzeyin ve Vietkong'un zaferi ile sonuçlandı ve ertesi yıl iki ülke Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adı altında tek bir devlet olarak birleştiler.