Panama Kanalı

Panama Kanalı Nerede?

Orta Amerika'nın en güneyindeki Panama Cumhuriyeti'nin sınırları içerisinde yer alan, Atlas Okyanusu ile Pasifik Okyanusu'nu (Büyük Okyanus'u) Panama Kıstağı'ndan geçerek birleştiren, dünyanın en önemli insan eliyle oluşturulmuş yapay suyollarından birisidir.

Güney Amerika ile Kuzey Amerika'yı birbirinden ayıran kanal, coğrafi olarak batı yarımkürenin merkezi sayılabilecek bir konumda yer almaktadır. Dünya deniz ticaretinde büyük bir önem taşıyan kanal-havuzlarından her yıl 14.000'den fazla gemi geçer. Böylelikle denizde daha az yol kat eden malların taşıma maliyetleri düştüğü için her yıl milyonlarca dolar tasarruf sağlanır. Açıldığı 1914'ten 2012'ye kadar 815.000'den fazla gemi kanaldan geçmiştir. 1914'te yalnızca 1.000 geminin geçebildiği kanaldan bugün yılda 14.000'den fazla gemi geçebilmektedir. Panama Kanalı'ndan geçiş yaklaşık olarak 12 saat sürer.

Panama Kanalı Harita

Kanaldan Geçiş

Yaklaşık 82 km uzunluğundaki kanalın en darı yeri 90 metre genişliğindedir. En sığ yerinin derinliği ise 12 metre kadardır. Panama Kıstağı'nın (Darién Kıstağı'nın) doğal yapısından dolayı kuzeybatı-güneydoğu istikametinde yapılan kanalın Atlas Okyanusu girişi, Pasifik Okyanusu'u girişinin 30 Km batısında kalır. Kanalın deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 28 metre olduğu için kanala giren ve kanaldan çıkan gemiler için yapılışında yaklaşık 33 metre eninde ve 300 metre uzunluğunda üç küme ikiz kanal-havuzdan yararlanılmıştır. Atlas Okyanusun'dan giriş yapan kargo veya yük gemileri Gatun havuzlarında yaklaşık 25 metre yükseltilerek yapay olarak oluşturulmuş olan Gatun Gölü'ne ulaşır, 33 kilometrelik Gatun Gölü'nü aştıktan sonra, 12,6 kilometrelik Gaillard Geçidi'nden (Culebra Geçidin'den) geçerler. Önce Pedro Miguel'de ve daha sonra da Miraflores'de olmak üzere toplamda yaklaşık 25 metre alçaltılan gemiler deniz düzeyine iner ve yaklaşık 13 kilometrelik bir yolcuktan sonra Büyük Okyanus'a ulaşırlar.

Kanaldan dünyanın hemen her ükesinden gelen kargo veya yük gemileri geçer. Bu gemilerin büyük çoğunluğunu ABD'den gelen veya bu ülkeye gidenler oluşturur. Kanal yolunu kullananlar arasında Batı Avrupa, Doğu Asya ve Güney Amerika devletleri başta gelir. 2019 yılı için Panama Kanalı’nın ülke hazinesine direkt katkısı 1.786 milyar Amerikan dolarıdır. Yine bu yıl içinde kanalın 144 ticaret rotası, 1700 liman ve 160 ülke ile bağlantısı bulunmaktadır. Ülke ekonomisine olan toplam katkısı ise 2.889 milyar Amerikan dolarıdır.

Tarihi

Panama Kanalı'nın açılması ile ilgili ilk ciddi girişim, 1879'da Paris'te toplanan uluslararası bir kongre sırasında gündeme geldi. Süveyş Kanalı'nın başarılı yapımcısı Fransız diplomat ve girişimci Ferdinand de Lesseps (1805-1894), Kolombiya Cumhuriyeti'ne başvurarak Panama Kıstağı'nda bir kanal açma hakkı elde etti. Ancak 1881'de başlayan bu ilk girişim; mali sorunlar, engebeli arazi, sıtma salgını ve sarı humma hastalığı nedeniyle 22.000'den fazla işçinin ölmesi gibi nedenlerden ötürü 1889'da durduruldu.

Amerika Birleşik Devletleri, 1898 İspanya-Amerika Savaşı sırasında donanmasının Atlas Okyanusu ile Pasifik Okyanusu arasında ikiye bölünmesinden rahatsız oldu ve 1902'de Fransızların kanal bölgesindeki tüm haklarını 40 milyon ABD Doları karşılığında satın aldı. O dönem Panama, Kolombiya Cumhuriyeti'nin sınırları içerisinde yer alıyordu. Kolombiya hükümetinin kanalın açılması konusundaki kararsızlığı dönemin ABD Başkanı Theodore Roosevelt'in (1858-1919), Panamalılara Kolombiya'dan ayrılma ve kendi devletlerini kurma çağrısında bulunmasına neden oldu. 1899-1902 Arasında Muhafazakârlar ile Liberaller arasındaki Kolombiya İç Savaşı (Bin Gün Savaşı) ve sonrasındaki gelişmeler 3 Kasım 1903'te Panama'nın resmen Kolombiya'dan ayrılmasıyla sonuçlandı.

Yeni kurulan Panama Cumhuriyeti ABD'ye kıstakta kanal açma hakkının dışında, kanal bölgesinin işletilmesi ve denetlenmesi yetkisini de verdi. 1907'de baş mühendis olan John Frank Stevens'in (1853-1943) istifasının ardından yerine geçen George Washington Goethals (1858-1928) planlanandan yaklaşık 2 yıl önce kazı çalışmalarını tamamladı. 15 Ağustos 1914'te gemilere açılan kanal, ABD'nin doğusundaki New York ile batısındaki San Francisco şehirleri arasındaki denizyolu mesafesinin 13.000 km kadar kısalmasını sağladı. 1903'te ABD kanalın her iki yakasındaki sekizer kilometre genişliğindeki alanı "Kanal Bölgesi" ilan ederek denetimi altına aldığını ilan etti. 1 Ekim 1979'da, 1977 Panama Kanalı Anlaşması'nın yürürlüğe girmesi ile "Kanal Bölgesi" toprakları Panama'ya geri verildiyse de işletmesinde ABD'nin söz hakkı devam etti. 31 Aralık 1999'da yerel saatle 12.00 itibariyle Panama Kanalı'nın kontrolü tamamiyle Panama devletine geçti.