Meteor ve Göktaşı Nedir? | Meteor Yağmuru

Meteor Nedir?

Çoğumuzun açık bir gökyüzünden kayan bir yıldız bir görüp dilek tuttuğumuz olmuştur. Kültürlere göre değişiklik gösteren bu olay kimi zaman bir şans işareti olarak yorumlanır kimi zaman ise kötü bir şeylerin işaretidir. Bu kadar anlam yüklenen bu olay aslında uzaydan Dünya atmosferine giren asteroid parçalarının kalıntılarından başka bir şey değil.

Meteor ile Göktaşı Arasındaki Fark?

Uzaydan dünya atmosferine giren asteroid ve meteorit parçalarına genel olarak meteor adı verilir. Asteroid ve meteorit arasındaki fark ise büyüklüktür. Asteroidlerin kendine ait bir atmosferleri yoktur, ancak bazılarının bir şeyi çekebilecek kadar kuvvetli bir yer çekimine ve çok küçük uydulara sahiptir. Bilim insanları bazı asteroidlere daha gevşek bir tanımlama yaparak, gezegen haline gelememiş taş yığını adını verirler. Meteoritler ise genellikle asteroid veya gezegen gibi büyük cisimlerden kopmuş daha küçük parçalara verilen genel addır.

Uzaydan fırlayarak dünyaya hücum eden bu asteroid veya metaloidler, eğer dünya atmosferini girerlerse meteor adını alırlar, genellikle kuyruklu yıldız olarak gördüğümüz ve ateş topu şeklinde ilerleyen cisimlerdir. Dünya atmosferine giren meteorlar , eğer dünya yüzeyine tamamen parçalanmadan ulaşırsa göktaşı olarak isimlendirilir.

Meteorlar Nereden Gelir?

Dünya atmosferine giriş yapan meteorlar çoğunlukla sadece bir kaç milimetrenin üzerine çıkmaz, ama nadirende olsa daha büyük çapta meteorlar dünya atmosferine giriş yapabilir. Dünya atmosferine 70km ve üzeri hızlarla giriş yapan bu taşlar, atmosferde bulunan basınçlı havanın etkisiyle yüzeyleri ısınmaya başlar. Bu sıcaklık 1720 dereceye kadar ulaşabilir. Yüksek sıcaklıktan dolayı, taşların yüzeyleri aberasyon denilen bir kimyasal sürece girer ve dış katmanlarını kaybetmeye başlarlar. Yüzeyden buharlaşan atom ve moleküller atmosferle tepkimeye girerek iyonlarına ayrılmaya başlar. Bunun sonucunda gökyüzünde görmüş olduğumuz ışık huzmeleri veya demetleri meydana gelir. Ortaya çıkan bu ışık genellikle bir metre çapından büyük olmaz, ancak boyları 20-30 metre arasında olabilir. Taşın yüzeyinden bulanan elementlere bağlı olarak bu ışık farklı renklere bürünür.

Meteor Tipleri

Meteorlar üç kategoriye ayrılır; Taşlı, metalik ve taşlı metalik.

Taşlı göktaşları, adından anlaşılacağı üzere gezegenemizde bulunan kayalık malzemelerden farklı olmayan; oksijen, demir, silikon, magnezyum vb.. bileşenlerden oluşur. Bu cisimler göktaşlarının en yaygın biçimidir. Bu tür meteorlar, genellikle organik ve karbon içerikli bileşikler, canlı organizmalar için gerekli bileşenler ve hatta bazen su içerirler. Gök taşlarının taşıdıkları bu bileşenler göze alındığında yaşamın dünyamızdan daha önce başladığı söylenebilir.

Metalik meteoritler çoğunlukla demir ve nikel içerir ve bazende taşla birlikte bu elementler birlikte bulunur. Bundan önceki yapılan çalışmalara göre bu tür meteorların güneş sistemimizde 8% ‘ni oluşturur. ( Kaynak )

Dünyamıza yılda ne kadar meteor düştüğünün sayısı belli değil. Ancak, NASA tarafından yapılan Fireball projesine göre artık dünyamıza ne kadar ve nereye göktaşı düştüğü bulunabiliyor. Fireball projesiyle ABD’nin farklı bölgelerine yerleştirilen çoklu kameralarla gökyüzü 24 saat izliyor, gökyüzünden hareketlilik olduğundan çoklu kamera sistemi sayesinde göktaşlarının nerelere düştüğü bulunuyor. Meteorlar her gün dünya atmosferine girerler, ancak yüzeye ulaşamadan yanarak kütlelerinin tamamını kaybederler. Büyük meteorların dünyaya yıkıcı olarak etkisi 2000 bir yılda gerçekleşiyor. En yakın yıkıcı meteor çarpması 1908 yılında Sibirya’nın Tundra ormanlarını Tanguska olayıdır .

Meteor Düşmesinde Can Kaybı Oldu Mu?

Meteor düşmesi sıklıkla gerçekleşen doğal olaylarından değil. Bu yüzden meteor düşmesinden düşme olasılığımız çok düşük. Kabaca yapılan bir hesapla, bir meteorun kafanıza düşme olasılığı sayısaldan 6’yı bulma olasılığından 1.000 kat daha düşük. Bu zamana kadar göktaşından ölen insan sayısı sadece sayıyla 1 kişi. 2016 yılında gerçekleşen bu inanılmaz olayda bir hintlinin üzerine göktaşı düşüp hayatına kaybetmiştir. ( Kaynak ). Her ne kadar nadir bir olay olsada bu ihtimal her zaman var, Norveç semalarında skydiving yapan bu sporcu ise gök taşını 1 metreyle ıskalamış.

Meteorların düşme anları çok nadir gözlemlenebilir, bu anlara sadece bir kaç kişi şahitlik eder. Ancak 2013 yılında Rusya’nın Cheylabinsk şehrine düşen meteor birçok kamera ve kişi tarafından gözle görüldü ve şiddetli bir patlamaya neden oldu. Patlamının şiddetiyle bir milyonluk şehrinin bazı evlerinin camları patladı.

Dünyaya Düşen En Büyük Göktaşı?

Dünyamıza düşen büyük meteor Hoba Göktaşı’dır. Yaklaşık olarak 54 ton ağırlığına sahip bu göktaşı, Namibya’nın bir köyüne düşmüştür. Taş düştüğü yerden hiç kaldırmadan olduğu yerde bırakılmış, bugün turistik olarak sergilenmeye devam ediyor. İmkanım olsa ziyaret etmek istediğim yerlerin başında geliyor.

Meteor Yağmuru

Meteorlar, bazen meteor yağmuru olarak bilinen kümeler halinde görülür. Genellikle, meteor yağmurları birbirine paralel ve aynı hızda hareket ederler gibi görünür. Bunun sebebi oluştukları yerin aynı nokta olmasıdır, bu noktaya radyant adı verilir. Bir radyantın kaynağı çoğunlukla takım yıldızlarının bulunduğu bölgeler veya kuyruklu yıldızlardır. Meteor yağmurlarına isim verilirken, yine oluştukları bu bölgeler dikkate alınarak isimlendirilmiştir.

Tanınmış Meteor Yağmurları

Quadrantids: Her yıl genellikle Aralık ayının son haftası ile 12 Ocak arasında gerçekleşen yılın ilk meteor yağmurudur. 3 Ocak ve 4 Ocak günlerinde zirve yapar, en iyi gözlemlendiği yer Kuzey Yarım Küredir.

Lyrids: Lyra takım yıldızlarının olduğu bölgede oluşur. Bu meteor yağmuru her yıl 16 Nisan ve 26 Nisan arasında gerçekleşir. Kuzey ve Güney Yarımküre’den görülebilir.

Eta Aquarids: Yılın bir sonraki meteor yağmuru Eta Aquadris’dir. Nisan sonu ve mayıs ortaları arasında, 5-6 Mayıs günlerinde zirve yapar. En iyi Güney Yarımküreden izlenir, ancak Kuzey Yarımküredende net olarak görülmesede yine gözlemlenebilir.

Perseids: Ağustos aylarında görülen bu meteor yağmuru, 11-13 aralığında zirve noktasına ulaşır. Perseus takım yıldızının bulunduğu bölgede görülür.

Draconids: Draconid göktaşı yağmuru, Ekim ayında görülür ve 7-8’inde yoğun olarak gölürü. Ejderha takımyıldızı bölgesinde görülür.

Orionids: Halley kuyruklu yıldızının arkasından kopan parçalardan oluşan meteor yağmurudur. 21-22 Ekim arasında görülür.

Leonids: Leonid meteor yağmuru Kasım ayı boyunca görülür, ayın ortalarına doğru zirve noktasına ulaşır. Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızı ve Aslan Takımyıldızı bu yağmurun ana sebebidir.

Geminids ve Ursids: Bu meteor yağmurun görmek için Aralık ayı en güzel zamandır. Geminids meteor yağmuru 13-14 Aralık arasında, Ursids 22-23 Aralık arasında zirve yapar. Geminids meteor yağmurunu İkizler Takım Yıldızı oluştururken, Ursids meteor yağmurunu Küçük Ayı Takım Yıldızı sebep olur.